Najczęstsze zabiegi chirurgiczne u zwierząt – kiedy są konieczne?

Najczęściej wykonywane zabiegi chirurgiczne u zwierząt to sterylizacja i kastracja, usuwanie guzów, korekcje przepuklin, operacje ortopedyczne, zabiegi stomatologiczne, plastyka ran, usuwanie ciał obcych oraz interwencje w obrębie narządów wewnętrznych (np. skręt żołądka). Są konieczne, gdy zapobiegają chorobom o potwierdzonym ryzyku, rozwiązują ból lub stan zagrażający życiu, albo gdy diagnostyka wskazuje, że leczenie zachowawcze nie przyniesie efektu. Decyzję zawsze poprzedza badanie kliniczne i diagnostyka obrazowa/laboratoryjna.

Sterylizacja i kastracja – profilaktyka z mierzalnymi korzyściami zdrowotnymi

Sterylizacja (u samic) i kastracja (u samców i samic) należą do najczęstszych, planowych zabiegów. Wskazaniem bywa ograniczenie niekontrolowanego rozmnażania oraz zmniejszenie ryzyka chorób narządów rozrodczych, takich jak ropomacicze czy części nowotworów sutka i jąder. Zabieg rozważa się po ocenie wieku, stanu ogólnego, wcześniej przebytego cyklu płciowego i wyników badań krwi.

Kiedy są konieczne? Gdy lekarz stwierdzi wysokie ryzyko powikłań związanych z płodnością (np. nawracające ropomacicze, torbiele jajników, przerost prostaty zależny od hormonów) lub gdy właściciel nie planuje rozrodu, a ocena zdrowia pozwala na bezpieczne znieczulenie.

Usuwanie guzów i mastektomia – kiedy interweniować chirurgicznie?

Usuwanie guzów skóry i tkanek miękkich oraz mastektomia (usunięcie gruczołów sutkowych) wykonuje się, gdy zmiana rośnie, krwawi, owrzodzia się, utrudnia funkcjonowanie lub istnieje podejrzenie nowotworu. Przed operacją zaleca się badanie cytologiczne/biopsję, zdjęcia RTG klatki piersiowej i badania krwi, aby ocenić zasięg zmiany i ryzyko znieczulenia.

Kiedy zabieg jest pilny? Gdy guz ulega pęknięciu, powoduje ból, ucisk na narządy lub szybki przyrost objętości. U suk z guzami sutka często rozważa się szerokie wycięcie, a decyzję i zakres resekcji uzależnia się od wyniku badań oraz stanu ogólnego.

Plastyka ran i rekonstrukcje tkanek po urazach

Plastyka ran obejmuje chirurgiczne opracowanie uszkodzonych tkanek po pogryzieniach, skaleczeniach, potrąceniach czy rozległych otarciach. Celem jest usunięcie zanieczyszczonych lub martwych fragmentów, przywrócenie ciągłości skóry i ochrona przed infekcją. O konieczności decyduje rozmiar, głębokość, czas od urazu i stopień zanieczyszczenia.

Przykład: po wypadku komunikacyjnym z rozdarciem skóry lekarz może zaproponować płaty przesuwne lub przeszczepy, jeśli zeszycie „brzeg do brzegu” nie jest możliwe. Szybkie opracowanie zmniejsza ryzyko zakażenia i powikłań gojenia.

Ortopedia – złamania, dysplazja, zerwanie więzadła krzyżowego

Do częstych wskazań należą: repozycja i stabilizacja złamań, korekcje wrodzonych deformacji, zabiegi przy dysplazji stawu biodrowego/łokciowego oraz zerwanie więzadła krzyżowego w kolanie. O konieczności operacji decyduje obraz RTG/CT, stopień niestabilności i ból, który ogranicza poruszanie.

Kiedy zabieg jest niezbędny? Gdy przemieszczenie odłamów uniemożliwia zrost, przy niestabilności stawu, utrwalonym kulawiznom lub gdy leczenie opatrunkowe nie rokuje prawidłowego powrotu funkcji. Po operacji znaczenie ma kontrolowana rehabilitacja zalecona przez lekarza.

Operacje narządów wewnętrznych – sytuacje nagłe i planowe

Do interwencji ratujących życie należą m.in. skręt żołądka u psów, pęknięcie śledziony, krwawienia do jam ciała, niedrożność jelit. Objawy alarmowe to: nagły, silny ból brzucha, wymioty, wzdęcie, osłabienie, zapaść, bladość błon śluzowych. W takich przypadkach czas działania decyduje o skuteczności – szybka diagnostyka i zabieg mogą ograniczyć ryzyko powikłań.

Operacje planowe w obrębie jamy brzusznej obejmują m.in. usuwanie zmian na wątrobie, śledzionie, pęcherzu (kamienie), zabiegi na jelitach po przewlekłych niedrożnościach lub polipach. Decyzję o terminie podejmuje lekarz na podstawie badań obrazowych i laboratoryjnych.

Usuwanie ciał obcych – częsty problem u psów i kotów

Usuwanie ciał obcych z przewodu pokarmowego wykonuje się, gdy zwierzę połknie zabawkę, sznurek, kość lub inny przedmiot powodujący niedrożność. W niektórych przypadkach wystarcza endoskopia, w innych konieczna jest laparotomia. Wskazania to wymioty, brak apetytu, ból brzucha, brak wypróżnień lub objawy wstrząsu.

U kotów tzw. „ciała obce liniowe” (np. nitki) mogą powodować zaciąganie jelit. Każde podejrzenie połknięcia wymaga konsultacji i zdjęć RTG/USG, aby szybko ocenić ryzyko perforacji.

Stomatologia – kiedy zabiegi w jamie ustnej są niezbędne?

Chirurgia stomatologiczna obejmuje usuwanie kamienia nazębnego, ekstrakcje zębów, leczenie ropni okołowierzchołkowych i korekcje przerostów zębów u gryzoni. Wskazaniem są: krwawienie z dziąseł, fetor ex ore (nieprzyjemny zapach), ślinotok, trudności w żuciu, spadek masy ciała.

U królików i świnek morskich przerost siekaczy i trzonowców bywa przewlekły – korekcje przeprowadza się planowo, zgodnie z zaleceniami lekarza. U psów i kotów powikłane zapalenie przyzębia może wymagać ekstrakcji zębów, aby ograniczyć ból i zakażenie.

Przepukliny – pępkowa, pachwinowa, brzuszna

Repozycja przepuklin i wzmocnienie powłok brzusznych są zalecane, gdy dochodzi do przemieszczenia narządów poza jamę brzuszną lub istnieje ryzyko uwięźnięcia pętli jelita. Podejrzenie przepukliny wymagającej pilnej interwencji pojawia się przy bolesności, nagłym powiększeniu uwypuklenia, wymiotach i apatii.

U młodych zwierząt drobne przepukliny pępkowe czasem obserwuje się do czasu zakończenia wzrostu. O operacji decyduje wielkość wrót, objawy i ryzyko uwięźnięcia, oceniane podczas badania klinicznego.

Jak lekarz podejmuje decyzję o zabiegu – krok po kroku

• Wywiad i badanie kliniczne: ocena bólu, objawów ogólnych, parametrów życiowych.
• Diagnostyka: morfologia i biochemia krwi, RTG/USG, czasem CT/MRI, cytologia/biopsja.
• Kwalifikacja do znieczulenia: ocena ryzyka anestezjologicznego, ewentualne nawodnienie i stabilizacja.
• Dobór metody: zabieg otwarty, endoskopia, ortopedia z implantami – zależnie od wskazań medycznych.
• Opieka pooperacyjna: monitorowanie bólu, rana, żywienie, ograniczenie aktywności, terminy kontroli.

Objawy, które wymagają pilnej konsultacji

• Nagły ból brzucha, wzdęcie, nieustające wymioty, osłabienie lub zapaść.
• Urazy po wypadkach, krwawienie, rany głębokie lub zabrudzone.
• Ostry kulawizna z brakiem obciążania kończyny, deformacja lub podejrzenie złamania.
• Guz rosnący, krwawiący, owrzodziały lub powodujący ból.
• Trudności w oddawaniu moczu, krew w moczu, silna bolesność przy mikcji.
• Połknięcie ciała obcego lub podejrzenie połknięcia (sznurek, zabawka, kości).

Bezpieczeństwo, przygotowanie i rekonwalescencja – najważniejsze informacje

Przed planowym zabiegiem zwykle zaleca się głodówkę i badania krwi, a u pacjentów starszych – poszerzoną diagnostykę kardiologiczną. Po operacji kluczowe są: kontrola bólu, ochrona rany (kołnierz/opatrunek), podawanie leków zgodnie z zaleceniami oraz ograniczenie aktywności do czasu wyznaczonej kontroli. W przypadku nagłych objawów (apatia, gorączka, obrzęk rany, brak apetytu) należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Zakres i przebieg rekonwalescencji zależą od typu zabiegu, wieku, chorób współistniejących i reakcji organizmu na znieczulenie. Plan kontroli i ewentualnej rehabilitacji ustala lekarz prowadzący.

Gdzie szukać pomocy w przypadku konieczności zabiegu?

Właściwym krokiem jest kontakt z najbliższą lecznicą weterynaryjną, przedstawienie objawów i dostarczenie dotychczasowej dokumentacji medycznej. Jeżeli potrzebny jest chirurg weterynarz we Wrocławiu na Nadodrzu, warto umówić wizytę konsultacyjną, podczas której lekarz oceni wskazania, przedstawi możliwe opcje postępowania i zaplanuje diagnostykę.

Każdą decyzję o operacji podejmuje lekarz weterynarii po badaniu i analizie wyników. Szybka reakcja w sytuacjach nagłych oraz regularne kontrole profilaktyczne zwiększają szanse na wczesne wykrycie problemu i bezpieczne zaplanowanie leczenia.